ضرورت توجه به موضوع صنایع دستی
- توضیحات
- دسته: قلم مدیر
- بازدید: 1015
کشور ایران به لحاظ تنوع صنایع دستی، رتبه نخست جهان را داراست و به لحاظ تعداد اقلام صنایع دستی، جزء ده کشور برتر دنیا در این زمینه محسوب میشود به گونهای که از حدود 600 مورد صنایع دستی ثبت شده در یونسکو، بیش از 70 درصد موارد آن در ایران موجود و در حال تولید میباشد. این استعداد و پتانسیل عظیم، نشانگر بستر آماده ای است که در صورت حمایت هوشمندانه و پیگیر، میتواند زمینه ساز رشد اقتصادی بالا برای کشور و تحقق آرمانهای اقتصاد مقاومتی باشد. زیرا در شرایطی که بیکاری یکی از معضل های اصلی جامعه ما است توسعه صنایع دستی به دلیل نیاز به سرمایه گزاری اولیه ی نه چندان بالا و امکان توسعه ی آن در بخش خانگی و مشاغل زودبازده، میتواند پتانسیل اشتغالزایی زیادی را در کنار ارتقاء سطح تولید ملی و جذب توریسم در پی داشته باشد به نحوی که ورود هر توریست به کشور منجر به رونق گرفتن 11 شغل میشود و کمک فراوانی به رفع معضل بیکاری و افزایش درآمد غیرنفتی کشور خواهد کرد. بنابراین صنایعدستی، پُلی میان اقتصاد و فرهنگ است که با توسعه آن، نه تنها به اقتصاد کشور کمک شده بلکه گام بلندی در جهت معرفی فرهنگ اصیل میهن مان برداشته میشود.
لیکن همچنان به اهمیت صنایعدستی به عنوان یک صنعت ارز آور برای کشور توجه نمیشود و متاسفانه در عمل شاهد هستیم که حوزه صنایعدستی کشورمان در عرصه تجارت بین المللی، بسیار ضعیف است.
لذا رسیدگی به مشکلات و چالشهای حوزه صنایعدستی که قابل تقسیم بندی در بخشهای ذیل میباشد، بسیار ضروری است:
1. موارد مرتبط با هنرمندان و صنعتگران
2. چالشهای مرتبط با طراحی و تولید
3. مشکلات مرتبط با بازاریابی و برندسازی
4. مسائل مربوط به توزیع و فروش
5. موارد اجتماعی فرهنگی
6. مسائل مرتبط با دستگاههای اجرایی و سازمانهای ذیربط
در همین راستا مشروح برخی از مشکلات و چالشهای مذکور، به شرح ذیل میباشد:
1) در حوزه دستگاههای اجرایی مرتبط با صنایع دستی، چالشهایی از قبیل: فقدان نگرش تجاری به حوزه صنایع دستی در سطوح کلان مدیریت کشور، فقدان سیاستگذاری جامع و پایدار در حوزه صنایعدستی، عدم انسجام متولیان صنایعدستی در کشور، ارتباط ضعیف و کمرنگ بین حوزه گردشگری و صنایعدستی، تعریف صنایعدستی بهعنوان یک کالای لوکس و ...، قابل بیان هستند. 2) فقدان صادرکننده اختصاصی در زمینه صنایع دستی باعث شده تا هنرمندان صنایعدستی برای عرضه محصولات خود در داخل یا خارج از کشور با مشکلات متعدد روبهرو شوند. 3) تمرکز صادرات صنایع دستی کشورمان بر حوزه خلیج فارس است حال آنکه سلیقه و بازار آنها اغلب مطابق با صنایع دستی چینی و هندی است و متاسفانه به جز معدودى از کشورها، سایر ملل، ايران را به عنوان توليدکننده صنايعدستى نمىشناسند که یکی از علل این امر، فقدان مقاله، کتاب، فيلم و ... به زبانهای بین المللی و ضعف در تحقیق و پژوهش در حوزه صادرات و بازارهای صنایعدستی است. 4) ضعف در شناخت سليقهى خريداران از جهت رنگ، ترکيببندى، موتيفها و... و همچنین عدم تطابق صنايعدستى ايرانى با نيازهاى خريداران: به عنوان مثال قابهاى خاتم، پارچههاى قلمکار و... از جهت ابعادي، با توجه به کاربرد متقاضیان خارجی طراحى نشده، بهطورى که اغلب تابلوهاى خاتم براى عکسهاى ۱۳×۹ سانتیمتر طراحى شده اما اکثر عکسهاى اروپائى ۱۵×۱۰ سانتیمترمىباشند. 5) هماهنگى ضعیف بين توليدکنندگان و دستگاهها و نهادهای مرتبط با صادرکنندگان، اعم از: وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنايعدستي؛ کميته امداد؛ اتحادیه های استانی و ... 6) ارتباط ضعیف بین حوزه گردشگری و صنایعدستی و کم توجهی مسئولین نسبت به اثرات مثبت این دو حوزه بر رشد و توسعه و ارتقاء یکدیگر. 7) فقدان بانک اطلاعاتى اعم از: تعداد و مشخصات هنرمندان؛ اقلام، تنوع و کیفیت طرحهای صنایع دستی داخلی؛ کشورهای مقصد صادرات که چه ميزان کالا را از چه کشورهائى و با چه قيمتهائى وارد مىکنند و... 8) ضعف در بستهبندى مطلوب، متناسب با استاندارد متقاضیان خارجی؛ زیرا صنایعدستی به مراقبت و بستهبندی دقیق نیاز دارد تا طی صادرات سالم به مقصد برسند لیکن هزینه حمل و نقل و بستهبندی بالاست و گاهی بیشتر از هزینه و قیمت خود محصول میشود و متأسفانه ایرلاینها تخفیف و یا سوبسیدی برای نقل و انتقال صنایعدستی قائل نمیشوند. 9) افزایش صادرات چمدانی صنایع دستی که به دلیل عدم پرداخت عوارض برای صادرات، یک مشکل برای اقتصاد کشور به شمار میرود. 10)پراکندگی مناطق تولید روستایی و دوری آنان از بازار، هزینههای اضافی بر روستائیان تحمیل نموده و در امر فروش داخلی برای آنان ایجاد مشکل میکند ضمن آنکه این نوع از تولیدکنندگان با وجود کالاهای مرغوب، هیچگونه بازار خارجی برای خود متصور نیست. بر همین اساس، محدودیت کانالهای توزیع و فقدان بازارچههای متمرکز و یکپارچه در سطح ملی و محلی، احساس میشود. 11)مشکلات ناشی از بازگشت ارز حاصل از صادرات صنایعدستی. 12)فقدان استانداردهای قیمتگذاری صحیح کالاهای صنایع دستی جهت صادرات یا فروش در داخل کشور. 13)ضعف در خلاقیت و نوآوری که منجر به تشابه در طرحها و الگوهای تولیدی و تنوع ناکافی محصولات مربوطه گردیده است. ضمن آنکه تاکید صرف بر جنبههای هنری و تزئینی محصولات صنایعدستی باعث شده تا برخی از محصولات، کاربردی نبوده و رقابتپذیری فروش آنها با کالاهای مشابه خارجی، کاهش یابد. 14)عدم امکان تولید انبوه برخی کالاهای صنایع دستی در زمان کوتاه، به دلیل فقدان تجهیزات مدرن کارگاهی. به عنوان مثال استفاده از کوره های المنتی در رسته لعابکاری، ضمن ایجاد حرارت یکنواخت و حذف آلودگی های سوخت گاز و مواد نفتی، نه تنها به کیفیت بالاتر محصولات می انجامد بلکه سرعت تولید را نیز به شدت افزایش میدهد. 15)عدم به روزرسانی قوانین به منظور جلوگیری از ورود کالاهای خارجی دارای مشابه داخلی با هدف حمایت از صنایع دستی داخلی. 16)فعالیت انفرادی غالب فعالان صنایعدستی و عدم انسجام و وحدت در پیگیری مطالبات. 17)ناآشنایی اغلب هنرمندان با تجارت الکترونیک و مهارتها و شیوههای نوین تبلیغ و بازاریابی محصولات صنایعدستی. 18)رکود و نوسانات بازار باعث شده بسیاری از متصدیان صنایع دستی از ثبات شغلی برخوردار نباشند. مُضاف بر اینکه عدم تامین نیازهای معیشت خانواده از طریق اشتغال به این حوزه و فقدان برنامه ریزی مناسب برای آشنایی عموم مردم به ویژه جوانان با جذابیت های آن باعث شده کسی ترغیب به یادگیری و دنبال نمودن این مهارتها نشود که این امر بسیاری از رشته های صنایع دستی را در معرض نابودی قرار داده و در واقع با مرگ هنرمندان ذیربط، هنرهای مذکور نیز مدفون میگردد. 19)علاوه بر رکود فوق العاده ای که در سالهای اخیر بر بازار صنایع دستی حکمفرما بوده، با توجه به دوره ی خوابی که در تولید و فروش محصولات صنایع دستی وجود دارد و از طرفی مواد اولیه ی برخی از این صنایع نیز بسیار بالاست؛ یکی از عمده مشکلات این واحدها عدم برخورداری از تامین پایدار سرمایه در گردش لازم، جهت حفظ توانمندی واحدصنفی و توسعه شغلی آن است. 20)قیمت تمام شده بالای کالاهای صنایع دستی داخلی، نه تنها زمینه را برای ورود کالاهای قاچاق یا بی کیفیت خارجی هموار کرده بلکه امکان صادرات و رقابت با تولیدات خارجی را نیز محدود نموده است. 21)در برخی رسته های صنایع دستی خصوصا در فروش محصولات زینتی نقره ای و... مشاهده میشود که دلالان کیف به دست (معروف به کیفیها) با حضور در بازار و خرده فروشی، علاوه بر توزیع کالای قاچاق، تعادل قیمت محصول در بازار رسمی را نیز بر هم میزنند. با توجه به اینکه کالاهای قاچاق فاقد فاکتور خرید میباشند، بحث قیمت گذاری منصفانه و نظارت و بازرسی بر کنترل قیمتها با اختلال مواجه شده و زمینه برای تخلفهای صنفی هموار گشته است. 22)در بعضی رسته های صنایع دستی، تولیدات ماشینی و بی کیفیت خارجی که به ظاهر شبیه نمونه های اصیل داخلی هستند، هم بطور رسمی و قانونی و هم به طور قاچاق وارد کشور شده اند و متأسفانه تعدادی از فروشندگان نیز اینگونه کالاهای بی کیفیت خارجی را به اسم و همان قیمت کالای اصیل داخلی به فروش میرسانند این علاوه بر ضرر به اقتصاد ملی و اعتبار هنر ایرانی و اعتماد مشتریان، منجر به رکود در تولید و فروش محصولات داخلی گشته است. 23)برخی از هنرمندان صنایع دستی تعدادی از کالاهای خارجی را که تولید داخلی نداشته اند مشابهت سازی کرده اند و هم اکنون به صورت باکیفیت به تولید انبوه رسانده اند اما همچنان با این کالاها به اسم کالای قاچاق برخورد میشود به عنوان مثال: برخی ظروف سفالی که قبلاً از ترکیه وارد میشدند و رومیزی و روتختی های معروف به چهل تکه که از هند و پاکستان وارد میشده اند از این جمله اند.
24)تعدادی از متصدیان که دارای پروانه کسب از اتحادیه ی تولیدکنندگان استیل و برنج، میباشند ضمن واردنمودن برخی اقلام صنایع دستی پِرس شده از کشور پاکستان تحت عنوان كالاي آشپزخانه، کالاهای مذکور را به عنوان تولیدات خود و صنایع دستی داخلی معرفی نموده و در واحدهای صنفی خویش به فروش میرسانند. این امر در حالی است که طی بازرسی های صورت گرفته، کارگاه های تولیدی مورد ادعای نامبردگان، تعطیل بوده و یا فعالیتی در زمینه ی تولید کالاهای مورد اشاره نداشته اند سابقاً واحدهای صنفی مذکور قادر نبودند از طریق پروانه کسب اتحادیه صنایع دستی چنین اقداماتی انجام دهند لیکن هماکنون از طریق پروانه کسب اتحادیه فروشندگان مصنوعات استيل و برنج، به این امر مبادرت میشود. 25)بعضاً لیدرهای تورهای توریستی با انجام تبانی با معدودی واحدهای صنفی كه كالاي قاچاق صنایع دستی دارند گردشگران را به چنین واحدهایی هدايت ميكنند که آنان نیز محصولات خود را به چندین برابر قیمت واقعي به توریستها میفروشندواذعان میکنند که قیمت پائین تر محصولات در سایر مغازه ها ناشی از تقلبی یا بی کیفیت بودن آنها است که این امر زمینه بدبینی گردشگران به كيفيت و اعتبار صنایع دستی و بدنامی کشور عزیزمان را فراهم میکند. در همین راستا توجه به پیشنهادات ذیل، شایسته به نظر میرسد: 1. رایزنان فرهنگی از جمله ظرفیتهای مناسب جهت معرفی صنایعدستی به کشورهای خارجی هستند لذا وزارت محترم امور خارجه با کمک وزارت محترم میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری؛ ضمن ایجاد ویترین صنایعدستی در سفارتخانهها نسبت به توجیه و آموزش رایزنان فرهنگی و تدوین مقالات و تیزرهای تبلیغاتی به زبانهای بینالمللی جهت معرفی کالاهای صنایعدستی کشور اقدام نمایند. 2. ضمن برگزاری نشستهای مشترک بین اتحادیه و انجمنهای صنفی صنایعدستی، اتاق بازرگانی ایران، گمرک و وزارت صنعت، معدن و تجارت؛ زمینه صادرات تخصصی صنایعدستی فراهم شود. 3. در تمامی استانهای کشور به ویژه استانهای فعال در حوزه صنایعدستی، شرکتهای تعاونی صنایعدستی تشکیل یا تقویت شوند تا زمینه برای صادرات اقلام مذکور فراهم گردد. 4. انجام کار مطالعاتی دقیق، جهت ریشهیابی کلیهی چالشهای موجود و تدوین سند چشم انداز صنایعدستی. 5. برنامهریزی عاجل و هوشمندانه جهت جلوگیری از منسوخ شدن رشتههای گوناگون صنایعدستی از طریق انتقال تجربه و فنون تولید در تمامی رشتههای صنایعدستی به نسل جوان و بصرفه نمودن اشتغال در آن رشتهها. 6. ضمن بررسی و مطالعات دقیق، علل موفقیت هر کشور در تولید و فروش محصول صنایعدستی خاص آن سرزمین شناخته شود تا جهت بومیسازی و رفع مشکلات مرتبط در داخل کشور مورد بهرهبرداری قرار گیرد. 7. جهت برندسازی در حوزه صنایعدستی ضروری است ضمن ساماندهی واحدهای تولیدی و تقویت انجمن تولیدکنندگان صنایعدستی، تولید مستمر محصولات و كالاهاي باكيفيت مدنظر قرار گیرد. 8. لزوم توجه به دو موضوع استانداردسازی و برندسازی به منظور اصالتبخشي به صنایعدستی، پیبردن به ضعفها و کاستیهای موجود، فراهمشدن زمینهی رشد پویا و مدرنتر محصولات صنایعدستی و همچنین نظارت دقیقتر بر فرآیند تولید تا فروش محصولات مربوطه ضروری است. در واقع استانداردسازی باید در تمامی بخشها اعم از پروسه تولید، ابزار آلات تولید، قیمتگذاری محصول، بستهبندی محصول، بازاریابی و فروش، تضمین کیفیت محصولات پس از حملونقل و ... باشد. 9. تا مواردی همچون: فقدان نوآوری، نداشتن شناخت کافی از سلایق مشتریان داخلی و خارجی، نبود مراکز اطلاعاتی، عدم انجام تحقیقات بازاریابی و برندسازی و همچنین نبود راهبرد صادرات و تجاریسازی به عنوان کمبودهای فعلی عرصه صنایع دستی، برطرف شوند. 10.ایرلاینها با ارائه تخفیف در هزینه نقل و انتقال صنایعدستی، به رونق صادرات اینگونه کالاها کمک کنند. 11.با توجه به دورهخواب فروش محصولات صنایعدستی، زمان بازگشت ارز حاصل از صادرات در حوزه صنایعدستی، به حدود یکسال افزایش پیدا کند. 12.نظر به دورهی خوابی که در تولید و فروش محصولات صنایعدستی وجود دارد و از طرفی قيمت مواد اولیهی برخی از این صنایع نیز بسیار بالاست، بحث تامین سرمایهی در گردش و ارائه وامهای قرضالحسنه و یا وامهای با سود بسیار پایین به واحدهای تولید و فروش صنایعدستی، مدنظر مسئولین قرار گیرد. 13.دولت محترم از طریق تشکیل بازارچههای فصلی صنایعدستی در استانهای مختلف و همچنین تامین زیرساختهای قانونی و مالی و ...، زمینهی ورود سرمایهگذاران و بخش خصوصی را در عرصهی صنایعدستی به ویژه صادرات این نوع اقلام، فراهم کند. 14.در صورتی که امکان خرید عُمده و با قیمت مناسبتر مواد اولیه برای واحدهای صنفی فراهم شود مطمئناً در افزایش قدرت خرید عموم مردم و رونق صادرات این کالاها موثر خواهد بود. این امر، به ویژه در مورد صنایعدستی مرتبط با فلزات از قبیل:مس، برنج و ...، ضروریتر است. 15.شایسته است تا با شناسنامهدار کردن کالاهای داخلی، کارشناسان اتحادیه مربوطه، ارزیابی محصولات موجود در بازار را جهت شناسایی کالای قاچاق از غیرقاچاق بر عهده گیرند. در واقع اگر محصولات صنایعدستی، دارای لوگو و شناسنامهدار باشند، هم تولیدکننده موظف به تضمین کیفیت محصولاتش میشود و هم قابلیت پیگیری محصولات افزایش مییابد. 16.استمرار برگزاری جلسه با اعضاي انجمن اسلامي بازار جهت توجیه صنف نسبت به پيشگيري از نگهداري يا توزيع كالاهاي قاچاق و جمعآوري كالاهاي موجود مذكور از سطح بازار. 17.برگزاري جلسات آموزشي جهت بِروزرساني دانش بازرسان نهادهای نظارتی جهت شناسايي صنايعدستي قاچاق. 18.برخورد قاطع و پلمب واحدهاي صنفي متخلفی که مبادرت به عرضه و فروش صنایعدستی قاچاق میکنند. این امر اهتمام اتحادیه مربوطه و نهادهای نظارتی و قضائی را میطلبد. 19.با فروشندگان سیّار کالاهای قاچاق صنایعدستی و بدلیجات (کیفیها)، برخورد شود. 20.همکاری بیشتر سازمانهای دولتی با اتحادیهی صنایعدستی در امر برگزاری نمایشگاهها ضمن اختصاص بودجهی ویژه توسط دولت محترم در این خصوص و همچنین حمایت از شرکتکنندگان جهت حضور در نمایشگاههای خارجی مرتبط با صنایعدستی.
21.با عنایت به اینکه برخی از کالاها مرتبط با چند رسته و اتحادیه هستند، بایستی تفکیک کامل بین رستههای اتحادیههای ذیربط اعم از: اتحادیههای خرازي و تريكو، چيني و بلور، فروشندگان مصنوعات استيل و برنج و ... صورت گیرد تا تولیدکنندگان و فروشندگان کالاهای مربوطه دچار تداخل صنفی نشده و از فروش محصولات صنايعدستي خارجي نیز جلوگيري به عمل آید. 22.با توجه به اینکه متاسفانه کالاهای بیکیفیت ساخت کشور چین، پاکستان و هند، که از نمونه های داخلی مشابهت سازی شده اند؛ در حال ضربه زدن به وجهه و اعتبار صنایعدستی اصیل ایرانی چه در داخل کشور و چه در عرصه بینالمللی هستند، شایسته است تا با اقداماتی از قبیل: برگزاری نمایشگاههای خارج از کشور، برگزاری یک نمایشگاه بینالمللی صنایعدستی به صورت سالیانه در داخل کشور، تسهیل ورود گردشگران خارجی به ایران، زمینه معرفی هر چه بیشتر صنایعدستی اصیل ایرانی را فراهم کنیم. 23.در همین راستا سایر ارگانها همانند صداسیما با تبلیغات مستمر تلویزیونی، رادیویی؛ شهرداری با تبلیغات شهری؛ آموزش و پرورش با فرهنگسازی پایه در مدارس و... نیز زمینهی آشنایی هرچه بیشتر جامعه را با هنر صنایعدستی فراهم کنند و با ترویج فرهنگ پرهیز از خرید کالاهای خارجی و حمایت از تولید و اشتغال داخلی، زمینه ورود این کالاهای اصیل را به سبد مصرفی خانوادههای ایرانی فراگیر کنند.
به عنوان مثال شهرداری میتواند هر هفته تبلیغات شهری خود را به معرفی یک محصول از صنایع دستی اختصاص دهد. 24.بیمه هنرمندان به عنوان یکی از دغدغه های اصلی تولیدکنندگان صنایع دستی، مورد توجه قرار گیرد.
|
جواد محمدی فشارکی
مدیر بازرسی و نظارت اصناف استان اصفهان
هرگونه کپی برداری فقط با قید منبع مجاز می باشد.