ضرورت توجه به موضوع صنایع ­دستی

 

ضرورت توجه به موضوع صنایع ­دستی

کشور ایران به لحاظ تنوع صنایع­دستی، رتبه نخست جهان را داراست و به لحاظ تعداد اقلام صنایع­دستی، جزء ده کشور برتر دنیا در این زمینه محسوب می­شود به گونه­ای که از حدود 600 مورد صنایع­دستی ثبت شده در یونسکو، بیش از 70 درصد موارد آن در ایران موجود و در حال تولید می­باشد. این استعداد و پتانسیل عظیم، نشانگر بستر آماده­ای است که در صورت حمایت هوشمندانه و پیگیر، می­تواند زمینه­ساز رشد اقتصادی بالا برای کشور و تحقق آرمان­های اقتصاد مقاومتی باشد. زیرا در شرایطی که بیکاری یکی از معضل­های اصلی جامعه ما است توسعه صنایع­دستی به دلیل نیاز به سرمایه­گزاری اولیه­ی نهچندان بالا و امکان توسعه­ی آن در بخش خانگی و مشاغل زودبازده، می­تواند پتانسیل اشتغال­زایی زیادی را در کنار ارتقاء سطح تولید ملی و جذب توریسم در پی داشته باشد به نحوی که ورود هر توریست به کشور منجر به رونق گرفتن 11 شغل می­شود و کمک فراوانی به رفع معضل بیکاری و افزایش درآمد غیرنفتی کشور خواهد کرد. بنابراین صنایع­دستی، پُلی میان اقتصاد و فرهنگ است که با توسعه آن، نه­تنها به اقتصاد کشور کمک شده بلکه گام بلندی در جهت معرفی فرهنگ اصیل میهن­مان برداشته­ می­­شود.

  لیکن همچنان به اهمیت صنایع‌دستی به ‌عنوان یک صنعت ارزآور برای کشور توجه نمی‌شود و متاسفانه در عمل شاهد هستیم که حوزه صنایع‌دستی کشورمان در عرصه تجارت بین­المللی، بسیار ضعیف است. 

لذا رسیدگی به مشکلات و چالش­های حوزه صنایع‌دستی که قابل تقسیم­بندی در بخش­های ذیل می­باشد، بسیار ضروری است:

  1. موارد مرتبط با هنرمندان و صنعتگران
  2. چالش­های مرتبط با طراحی و تولید
  3. مشکلات مرتبط با بازاریابی و برندسازی
  4. مسائل مربوط به توزیع و فروش
  5. موارد اجتماعی فرهنگی
  6. مسائل مرتبط با دستگاه­های اجرایی و سازمان‌های ذی‌ربط

در همین راستا مشروح برخی از مشکلات و چالش­های مذکور، به شرح ذیل می­باشد:

1)     در عین حمایت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع­دستی از واحدهای تولیدی صنایع­دستی، تمامی واحدهای تولیدی مذکور، به تصریح ماده 91 قانون نظام صنفی مکلّف به دريافت پروانه­كسب از اتحاديه­ی صنف مربوطه مي­باشند و اخذ یا دارابودن مجوز فعاليت از مراجع دولتی در این خصوص کافی نمی­باشد لیکن در عمل مشاهده می­گردد برخی از واحدهای صنفی صنایع­دستی که تخلفات مکرر

 

 داشته و یا فاقد پروانه­کسب می­­باشند، به هنگام اعمال قانون توسط بازرسان اصناف یا اقدام از سمت اتحادیه، اذعان می­دارند که مجوز خود را از اداره­کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع­دستی دریافت نموده­اند و به این واسطه نه­تنها در روند بازرسی اخلال ایجاد می­شود بلکه در پی حمایت اداره­کل مذکور از نامبردگان، اِعمال قانون واحدهای متخلفِ مورد اشاره، کن­لم­یکن شده است. مضاف بر اینکه خودداری برخی از مجموعه­های ذیل اداره­کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع­دستی از اخذ پروانه­كسب از اتحاديه­ی صنف مربوطه، علاوه بر اینکه منجر به رشد تخلفات صنفی به ویژه در موضوع تقلب، قاچاق کالا و همچنین تضییع حقوق مصرف­کنندگان انجامیده بلکه شکایات متعددی را نیز جهت رسیدگی به نهادهای نظارتی و اتحادیه مربوطه سرازیر نموده و حتی باعث گشته سایر اعضاء صنف نیز ترغیب به ابطال پروانه­کسب و تلاش در جهت قرارگرفتن تحت­پوشش آن اداره­کل شوند که این امر، تبعات نامطلوبی در پی دارد.

2)     با عنایت به اینکه استان اصفهان به لحاظ برخورداری از تنوع رسته­های مختلف صنایع­دستی، جایگاه ویژه­ای در کشور دارد و از سوی یونسکو به عنوان شهر خلّاق و جهاني صنايع­دستي معرفی شده لیکن متاسفانه در شهرستان­های استان اصفهان که تماماً در حوزه تولید و توزیع صنایع­دستی، فعال هستند بجز شهرستان اصفهان، اتحادیه­ی مستقلی برای

 

 پیگیری امور تولیدکنندگان و متصدیان صنایع­دستی اعم از رسیدگی به شکایات مردمی، حمایت از تولیدکنندگانوفروشندگانصنایع­دستی و ... وجود ندارد و لذا غالباً اعضاء این صنف و امور مربوط به ایشان، ذیل سایر اتحادیه­های صنفی پیگیری می­گردد که این امر باعث شده به دلیل عدم اِشرافیت هیئت­مدیره، نه­تنها فرایند توسعه و رونق فعالیت­های صنایع­دستی رو به افول رود بلکه در موارد متعدد، حقوق تولیدکنندگان و مصرف­کنندگان صنایع­دستی نیز تضییع گردد.

3)     در حوزه دستگاه­های ­اجرایی مرتبط با صنایع­دستی، چالش­هایی از قبیل: فقدان نگرش تجاری به حوزه صنایع­دستی در سطوح کلان مدیریت کشور، فقدان سیاست‌گذاری جامع و پایدار در حوزه صنایع‌دستی، عدم انسجام متولیان صنایع‌دستی در کشور، ارتباط ضعیف و کمرنگ بین حوزه گردشگری و صنایع‌دستی، تعریف صنایع‌دستی به‌عنوان یک کالای لوکس و ...، قابل بیان هستند.

4)     فقدان صادرکننده اختصاصی در زمینه صنایع­دستی باعث شده تا هنرمندان صنایع‌دستی برای عرضه محصولات خود در داخل یا خارج از کشور با مشکلات متعدد روبه‌رو شوند.

5)  تمرکز صادرات صنایع­دستی کشورمان بر حوزه خلیج فارس است حال آنکه سلیقه و بازار آنها اغلب مطابق با صنایع­دستی چینی و هندی است و متاسفانه به‌ جز معدودى از کشورها، سایر ملل، ايران را به

  ‌عنوان توليدکننده صنايع‌دستى نمى‌شناسند که یکی از علل این امر، فقدان مقاله، کتاب، فيلم و ... به زبان­های بین­المللی و ضعف در تحقیق و پژوهش در حوزه صادرات و بازارهای صنایع‌دستی است.

6)      ضعف در شناخت سليقه‌ى خريداران از جهت رنگ، ترکيب‌بندى، مضامین و... و همچنین عدم تطابق صنايع‌دستى ايرانى با نيازهاى خريداران: به عنوان مثال اغلب تابلوهاى خاتم براى عکس‌هاى ۱۳×۹ سانتی­متر طراحى شده اما اکثر عکس‌هاى اروپائى ۱۵×۱۰ سانتی­مترمى‌باشند.

7)     هماهنگى ضعیف بين توليدکنندگان و دستگاه­ها و نهادهای مرتبط با صادرکنندگان، اعم از: وزارت میراثفرهنگی،گردشگریوصنايع‌دستي؛ کميته امداد؛ اتحادیه­های استانی و ...

8)     ارتباط ضعیف بین حوزه گردشگری و صنایع‌دستی و کم­توجهی مسئولین نسبت به اثرات مثبت این دو حوزه بر رشد و توسعه و ارتقاء یکدیگر.

9)     فقدان بانک اطلاعاتى اعم از: تعداد و مشخصات هنرمندان؛ اقلام، تنوع و کیفیت طرح­های صنایع­دستی داخلی؛ کشورهای مقصد صادرات که چه ميزان کالا را از چه کشورهائى و با چه قيمت‌هائى وارد مى‌کنند و...

10) ضعف در بسته‌بندى مطلوب، متناسب با استاندارد متقاضیان خارجی؛ زیرا صنایع‌دستی به مراقبت و بسته‌بندی دقیق نیاز دارد تا طی صادرات سالم به مقصد برسند لیکن هزینه حمل­و­نقل و بسته‌بندی

 

 بالاست و گاهی بیشتر از هزینه و قیمت خود محصول می‌شود و متأسفانه ایرلاین‌ها تخفیف و یا سوبسیدی برای نقل و انتقال صنایع‌دستی قائل نمی‌شوند.

11) افزایش صادرات چمدانی صنایع­دستی که به دلیل عدم پرداخت عوارض برای صادرات، یک مشکل برای اقتصاد کشور به شمار می­رود.

12) پراکندگی مناطق تولید روستایی و دوری آنان از بازار، هزینه‌های اضافی بر روستائیان تحمیل نموده و در امر فروش داخلی برای آنان ایجاد مشکل می­­کند ضمن آنکه این نوع از تولیدکنندگان با وجود کالاهای مرغوب، هیچگونه بازار خارجی برای خود متصور نیست. بر همین اساس، محدودیت کانال‌های توزیع و فقدان بازارچه‌های متمرکز و یکپارچه در سطح ملی و محلی، احساس می­شود.

13) مشکلات ناشی از بازگشت ارز حاصل از صادرات صنایع‌دستی.

14) فقدان استانداردهای قیمت‌گذاری صحیح کالاهای صنایع­دستی جهت صادرات یا فروش در داخل کشور.

15) ضعف در خلاقیت و نوآوری که منجر به تشابه در طرح‌ها و الگوهای تولیدی و تنوع ناکافی محصولات مربوطه گردیده است. ضمن آنکه تاکید صرف بر جنبه‌های هنری و تزئینی محصولات صنایع‌دستی باعث شده تا برخی از محصولات، کاربردی نبوده و رقابت­پذیری فروش آن­ها با کالاهای مشابه خارجی، کاهش یابد.

16) عدم امکان تولید انبوه برخی کالاهای صنایع­دستی در زمان کوتاه، به دلیل فقدان تجهیزات مدرن کارگاهی. به عنوان مثال استفاده از

 

 کوره­های المنتی در رسته لعاب­کاری، ضمن ایجاد حرارت یکنواخت و حذف آلودگی­های سوخت گاز و مواد نفتی، نه­تنها به کیفیت بالاتر محصولات می­انجامد بلکه سرعت تولید را نیز به شدت افزایش می­دهد.

17) عدم به­روزرسانی قوانین به منظور جلوگیری از ورود کالاهای خارجی دارای مشابه داخلی با هدف حمایت از صنایع­دستی داخلی.

18) فعالیت انفرادی غالب فعالان صنایع‌دستی و عدمانسجامو وحدت در پیگیری مطالبات.

19) ناآشنایی اغلب هنرمندان با تجارت الکترونیک و مهارت‌ها و شیوه‌های نوین تبلیغ و بازاریابی محصولات صنایع‌دستی.

20) رکود و نوسانات بازار باعث شده بسیاری از متصدیان صنایع­دستی از ثبات شغلی برخوردار نباشند. مُضاف بر اینکه عدم تامین نیازهای معیشت خانواده از طریق اشتغال به این حوزه و فقدان برنامه­ریزی مناسب برای آشنایی عموم مردم به ویژه جوانان با جذابیت­های آن باعث شده کسی ترغیب به یادگیری و دنبال نمودن این مهارت­ها نشود که این امر بسیاری از رشته­های صنایع­دستی را در معرض نابودی قرار داده و در واقع با مرگ هنرمندان ذیربط، هنرهای مذکور نیز مدفون می­گردد.

21) علاوه بر رکود فوق­العاده­ای که در سال­های اخیر بر بازار صنایع­دستی حکمفرما بوده، با توجه به دوره­ی خوابی که در تولید و فروش

 

 محصولات صنایع­دستی وجود دارد و از طرفی مواد اولیه­ی برخی از این صنایع نیز بسیار بالاست؛ یکی از عمده مشکلات این واحدها عدم برخورداری از تامینپایدار سرمایه در گردش لازم، جهت حفظ توانمندی واحدصنفی و توسعه شغلی آن است.

22) قیمت تمام­شده بالای کالاهای صنایع­دستی داخلی، نه­تنها زمینه را برای ورود کالاهای قاچاق یا بی­کیفیت خارجی هموار کرده بلکه امکان صادرات و رقابت با تولیدات خارجی را نیز محدود نموده است.

23) در برخی رسته­های صنایع­دستی خصوصا در فروش محصولات زینتی نقره­ای و... مشاهده می­شود که دلالان کیف­به­دست با حضور در بازار و خرده­فروشی، علاوه بر توزیع کالای قاچاق، تعادل قیمت محصول در بازار رسمی را نیز بر هم می­زنند. با توجه به اینکه کالاهای قاچاق فاقد فاکتور خرید می­باشند، بحث قیمت­گذاری منصفانه و نظارت و بازرسی بر کنترل قیمت­ها با اختلال مواجه شده و زمینه برای تخلف­های صنفی هموار گشته است.

24) در بعضی رسته­های صنایع­دستی، تولیدات ماشینی و بی­کیفیت خارجی که به ظاهر شبیه نمونه­های اصیل داخلی هستند، هم بطور رسمی و قانونی و هم به طور قاچاق وارد کشور شده­اند و متأسفانه تعدادی از فروشندگان نیز اینگونه کالاهای بی­کیفیت خارجی را به اسم و همان قیمت کالای اصیل داخلی به فروش می­رسانند این علاوه بر ضرر به اقتصاد ملی و اعتبار هنر ایرانی و اعتماد مشتریان، منجر به رکود در تولید و فروش محصولات داخلی گشته است.

 25) بعضاً لیدرهای تورهای توریستی با انجام تبانی با معدودی واحدهای صنفی كه كالاي قاچاق صنایع­دستی دارند گردشگران را به چنین واحدهایی هدايت مي­كنند که آنان نیز محصولات خود را به چندین برابر قیمت واقعي به توریست­ها می­فروشند و اذعان می­کنند که قیمت پائین­تر محصولات در سایر مغازه­ها ناشی از تقلبی یا بی­کیفیت بودن آنها است که این امر زمینه بدبینی گردشگران به كيفيت و اعتبار صنایع­دستی و بدنامی کشور عزیزمان را فراهم می‌کند.

در همین راستا توجه به پیشنهادات ذیل، شایسته به نظر می­رسد:

  1. تبدیل اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان صنایع­دستی شهرستان اصفهان -که از جمله­ی کارآمدترین اتحادیه­های شهرستان اصفهان است- به اتحادیه­ی استانی تولیدکنندگان و فروشندگان صنایع­دستی، علاوه بر حمایت هوشمندانه و جامع از تمامی فعالان صنایع­دستی استان می­تواند زمینه­ساز اشتغال و رشد اقتصادی بالا برای استان اصفهان نیز باشد.
  2. رایزنان فرهنگی از جمله ظرفیت­های مناسب جهت معرفی صنایع­دستی به کشورهای خارجی هستند لذا وزارت محترم امور خارجه با کمک وزارت محترم میراث فرهنگی، صنایع­دستی و گردشگری؛ ضمن ایجاد ویترین صنایع­دستی در سفارت‌خانه­ها نسبت به توجیه و آموزش رایزنان فرهنگی و تدوین مقالات و تیزرهای تبلیغاتی به زبان­های بین­المللی جهت معرفی کالاهای صنایع­دستی کشور اقدام نمایند.
  1. ضمن برگزاری نشست­های مشترک بین اتحادیه و انجمن­های صنفی صنایع­دستی، اتاق بازرگانی ایران، گمرک و وزارت صنعت، معدن و تجارت؛ زمینه صادرات تخصصی صنایع­دستی فراهم شود.
  2. در تمامی استان­های کشور به ویژه استان­های فعال در حوزه صنایع­دستی، شرکت‌های تعاونی صنایع­دستی تشکیل یا تقویت شوند تا زمینه برای صادرات اقلام مذکور فراهم گردد.
  3. انجام کار مطالعاتی دقیق، جهت ریشه­یابی کلیه­ی چالش­های موجود و تدوین سند چشم انداز صنایع­دستی.
  4. برنامه­ریزی عاجل و هوشمندانه جهت جلوگیری از منسوخ شدن رشته­های گوناگون صنایع­دستی از طریق انتقال تجربه و فنون تولید در تمامی رشته­های صنایع­دستی به نسل جوان و بصرفه نمودن اشتغال در آن رشته­ها.
  5. ضمن بررسی و مطالعات دقیق، علل موفقیت هر کشور در تولید و فروش محصول صنایع­دستی خاص آن سرزمین شناخته شود تا جهت بومی­سازی و رفع مشکلات مرتبط در داخل کشور مورد بهره­برداری قرار گیرد.
  6. جهت برندسازی در حوزه صنایع­دستی ضروری است ضمن ساماندهی واحدهای تولیدی و تقویت انجمن تولیدکنندگان صنایع­دستی، تولید مستمر محصولات و كالاهاي باكيفيت مدنظر قرار گیرد.
  7. لزوم توجه به دو موضوع استانداردسازی و برندسازی به منظور اصالت­بخشي به صنایع‌دستی، پی­بردن به ضعف­ها و کاستی­های موجود، فراهمشدن

  زمینه­ی رشد پویا و مدرن­تر محصولات صنایع­دستی و همچنین نظارت دقیق­تر بر فرآیند تولید تا فروش محصولات مربوطه ضروری است. در واقع استانداردسازی باید در تمامی بخش­ها اعم از پروسه تولید، ابزار آلات تولید، قیمت­گذاری محصول، بسته­بندی محصول، بازاریابی و فروش، تضمین کیفیت محصولات پس از حمل­ونقل و ... باشد.

  1. آموزش­های لازم در بخش­های تولید، بازاریابی، فروش، تسلط بر زبان بین­المللی و ... به تولیدکنندگان و فروشندگان صنایع­دستی داده شود تا مواردی همچون: فقدان نوآوری، نداشتن شناخت کافی از سلایق مشتریان داخلی و خارجی، نبود مراکز اطلاعاتی، عدم انجام تحقیقات بازاریابی و برندسازی و همچنین نبود راهبرد صادرات و تجاری­سازی به عنوان کمبودهای فعلی عرصه صنایع­دستی، برطرف شوند.
  2. ایرلاین‌ها با ارائه تخفیف در هزینه نقل و انتقال صنایع‌دستی، به رونق صادرات اینگونه کالاها کمک کنند.
  3. با توجه به دورهخواب فروش محصولات صنایع­دستی، زمان بازگشت ارز حاصل از صادرات در حوزه صنایع‌دستی، به حدود یک‌سال افزایش پیدا کند.
  4. نظر به دوره­ی خوابی که در تولید و فروش محصولات صنایع­دستی وجود دارد و از طرفی قيمت مواد اولیه­ی برخی از این صنایع نیز بسیار بالاست، بحث تامین سرمایه­ی در گردش و ارائه وام­های قرض­الحسنه و یا وام­های با سود بسیار پایین به واحدهای تولید و فروش صنایع­دستی، مدنظر مسئولین قرار گیرد.
  1. دولت محترم از طریق تشکیل بازارچه­های فصلی صنایع­دستی در استان­های مختلف و همچنین تامین زیرساخت­های قانونی و مالی و ...، زمینه­ی ورود سرمایه­گذاران و بخش خصوصی را در عرصه­ی صنایع­دستی به ویژه صادرات این نوع اقلام، فراهم کند.
  2. در صورتی که امکان خرید عُمده و با قیمت مناسب­تر مواد اولیه برای واحدهای صنفی فراهم شود  مطمئناً در افزایش قدرت خرید عموم مردم و رونق صادرات این کالاها موثر خواهد بود. این امر، به ویژه در مورد صنایع­دستی مرتبط با فلزات از قبیل: مس، برنج و ...، ضروری­تر است.
  3. شایسته است تا با شناسنامه­دار کردن کالاهای داخلی، کارشناسان اتحادیه مربوطه، ارزیابی محصولات موجود در بازار را جهت شناسایی کالای قاچاق از غیرقاچاق بر عهده گیرند. در واقع اگر محصولات صنایع­دستی، دارای لوگو و شناسنامه­دار باشند، هم تولیدکننده موظف به تضمین کیفیت محصولاتش می­شود و هم قابلیت پیگیری محصولات افزایش می­یابد.
  4. استمرار برگزاری جلسه با اعضاي انجمن اسلامي بازار جهت توجیه صنف نسبت به پيشگيري از نگهداري يا توزيع كالاهاي قاچاق و جمع­آوري كالاهاي موجود مذكور از سطح بازار.
  5. برگزاري جلسات آموزشي جهت بِروزرساني دانش بازرسان نهادهای نظارتی جهت شناسايي صنايع­دستي قاچاق.
  1. برخورد قاطع و پلمب واحدهاي صنفي متخلفی که مبادرت به عرضه­ و فروش صنایع­دستی قاچاق می­کنند. این امر اهتمام اتحادیه مربوطه و نهادهای نظارتی و قضائی را می­طلبد.
  2. با فروشندگان سیّار کالاهای قاچاق صنایع­دستی و بدلیجات (کیفی­ها)، برخورد شود.
  3. همکاری بیشتر سازمان­های دولتی با اتحادیه­ی صنایع­دستی در امر برگزاری نمایشگاه­ها ضمن اختصاص بودجه­ی ویژه توسط دولت محترم در این خصوص و همچنین حمایت از شرکت­کنندگان جهت حضور در نمایشگاه­های خارجی مرتبط با صنایع­دستی.
  4. با عنایت به اینکه برخی از کالاها مرتبط با چند رسته و اتحادیه هستند، بایستی تفکیک کامل بین رسته­های اتحادیه­های ذیربط اعم از: اتحادیه­های خرازي و تريكو، چيني و بلور، فروشندگان مصنوعات استيل و برنج و ... صورت گیرد تا تولیدکنندگان و فروشندگان کالاهای مربوطه دچار تداخل صنفی نشده و از فروش محصولات صنايع­دستي خارجي نیز جلوگيري به عمل آید.
  5. با توجه به اینکه متاسفانه کالاهای بی­کیفیت ساخت کشور چین، پاکستان و هند، که از نمونه­های داخلی مشابهت­سازی شده­اند؛ در حال ضربه زدن به وجهه و اعتبار صنایع­دستی اصیل ایرانی چه در داخل کشور و چه در عرصه بین­المللی هستند، شایسته است تا با اقداماتی از قبیل: برگزاری نمایشگاه­های خارج از کشور، برگزاری یک نمایشگاه بین­المللی صنایع­دستی به

 صورت سالیانه در داخل کشور، تسهیل ورود گردشگران خارجی به ایران، زمینه معرفی هر چه بیشتر صنایع­دستی اصیل ایرانی را فراهم کنیم. در همین راستا سایر ارگان­ها همانند صداسیما با تبلیغات مستمر تلویزیونی، رادیویی؛ شهرداری با تبلیغات شهری؛ آموزش و پرورش با فرهنگ­سازی پایه در مدارس و... نیز زمینه­ی آشنایی هرچه بیشتر جامعه را با هنر صنایع­دستی فراهم کنند و با ترویج فرهنگ پرهیز از خرید کالاهای خارجی و حمایت از تولید و اشتغال داخلی، زمینه ورود این کالاهای اصیل را به سبد مصرفی خانواده­های ایرانی فراگیر کنند. به عنوان مثال شهرداری می­تواند هر هفته تبلیغات شهری خود را به معرفی یک محصول از صنایع­دستی اختصاص دهد.

24. بیمه هنرمندان به عنوان یکی از دغدغه­های اصلی تولیدکنندگان صنایع­دستی، مورد توجه قرار گیرد.        

هرگونه کپی برداری فقط با قید منبع مجاز می باشد.