ضرورت توجه به صنایع سورتینگ و بسته¬بندی محصولات کشاورزی

بازار دائمی و تقاضا برای مصرف محصولات کشاورزی در تمام فصول، اهمیت دستیابی به روش­هایی جهت حفظ و نگهداری بلندمدت این محصولات را دو چندان نموده است. صنایع سورتینگ و بسته­بندی، می­توانند با اجرای اقداماتی بر روی محصولات مذکور، پاسـخگوی اینگونه چالش­ها بوده و از هدررفتن سرمایه­های کشاورزان داخلی و افزایـش نرخ واردات فرآورده­های کشاورزی به کشـور جلوگیری نمایند.

در همین راستا، فرآیند سامان­دهی مبتنی بر دسته­بندی و بسته­بندی کالا را اصطلاحاً سورتینگ می‌نامند که اجرای آن بر روی محصولات کشاورزی اقداماتی نظیر درجه­بندی و جداسازی میوه‌ و صیفیجات با توجه به شکل، اندازه و رنگ آن­ها را شامل می‌شود. عملیات سورتینگ می­تواند توسط نیروی انسانی صورت پذیرد لیکن کمک­گرفتن از روش­های هوشمند و بهره­گیری از دستگاه­های اتوماتیک، قطعاً نتایج مطلوبتری را به دنبال خواهد داشت به نحوی که در بازارهای میوه و تره­بارِ کشورهای پیشرفته، تقریباً تمامی انواع میوه و سبزی به صورت سورت و لیبل­گذاری شده عرضه می­شود که این موضوع سبب تشخیص آسان­تر کیفیت محصول توسط مشتری شده و توزیع و فروش منظم­تری را به دنبال خواهد داشت.

اهمیت بهره­گیری از صنایع سورتینگ و بسته­بندی زمانی دوچندان می­شود که بدانیم طبق برخی آمارهای موجود، 16 درصد از محصولات زراعی و حدود 28 درصد از تولیدات باغی کشورمان در مراحل مختلف تولید تا مصرف از بین رفته و به ضایعات تبدیل می­شود که این مقدار ضایعات، معادل محصول تولید شده

در سطحی معادل یک میلیون هکتار یعنی 11 درصد سطح زیرکشت محصولات آبی کشورمان است حال آنکه بوسیله­ی صنایع سورتینگ و بسته­بندی، امکان جلوگیری از بخش قابل­توجهی از حجم ضایعات مذکور وجود دارد.

 قطعاً همه ما با این صحنه مواجه شده­ایم که متصديان خرده­فروش میوه و سبزی، برخی از صیفی‌جات مانند کاهو را برگ­برگ نموده و بخشی از آن را دور می­ریزد تا ظاهر محصول، خوش‌فرم و مشتری­پسند به نظر برسد! وجود سطل‌ها و جعبه‌های بزرگ مستقر در جلوی اينگونه واحدهای صنفی که لبریز از میوه‌ و صيفي‌جات فاسد، گندیده و غيرقابل استفاده می­باشد، نمونه­ای دیگر بر این مدعاست. اين امر در حالي است كه برای توليد انواع ميوه و صيفي، مقدار زیادی آب، کود، سموم دفع آفات، نیروی انساني، زمان و ... هزینه ‌گردیده و جبران این خسارات، غیرممکن است.

الزام به سورت و بسته‌بندی محصولات کشاورزی پیش‌ از عرضه به بازار، مزیت‌های ذيل را در پی دارد:

1. حذف محصولات بدون كيفيت: از آنجا که شرکت‌های سورت و بسته‌بندی داراي واحد كنترل كيفيت بوده لذا محصولات، پيش از عرضه از لحاظ سلامت و كيفيت، مورد بررسي قرار مي‌گیرند و ميوه‌ یا صیفی­های لك‌دار و خراب که منجر به سرايت فساد به ساير اقلام مجاور مي‌گردند را جداسازي می­نمایند تا از توسعه ضايعات در محصولات سالم جلوگيري شود، یا از آنجا که استفاده بيش از حد كود‌هاي شيميايي سبب كاهش ماندگاري ميوه و صيفي مي‌گردد، واحد كنترل كيفيت شرکت‌های سورت و بسته‌بندی، بارهاي ناسالم را از چرخه توزیع خارج نموده و مانع ارسال آن برای مصرف­كننده مي‌گردند.

 پیشگیری از آسیب به محصولات کشاورزی هنگام حملونقل: بسته­ بندی محصولات کشاورزی به صورت سورتینگ باعث می­گردد وزن میوه‌ها به طور متعادل در جعبه پخش شده و از لهشدن، ترک­خوردگی و فشار بیش از حد به میوه‌ها در حین حمل و نقل، جلوگیری ‌شود.

1. افزایش ماندگاری محصول: جداسازي محصولات نامرغوب از سایر اقلام موجود، سبب افزايش ماندگاري محصولات مي‌گردد. مُضاف بر اینکه در صورت بسته‌بندي وكيوم و جلوگيري از نفوذ هوا به داخل بسته محصول، رطوبت ميوه يا صيفيجات حفظ شده و عمر آن­ها افزايش مي‌یابد. 
2. سهولت در تعيين نرخ محصول و صادرات آن­ها: در بازار­های بين­المللیِ محصولات كشاورزي، هر كالا داراي استاندارد كيفيت معینی است و بر همين اساس، محصولات در مرحله سورتينگ، كدگذاري شده و كيفيت‌ محصولات قابل تشخيص و در قيمت‌گذاري آن­ها مورد استفاده قرار مي‌گیرد که تمامی این موارد، پیش­نیاز صادرات محصولات کشاورزی محسوب می­شود. این امر در حالی است که یکی از مشکلات اصلی در قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی و همچنین وقوع تخلف گران‌فروشی اقلام مذکور، فقدان استاندارد مشخص جهت تفکیک و رتبه­بندی محصولات و عدم درج این كيفيت بر روي بسته‌بندي­ها می‌باشد.

 اشتغال‌زایی: ارزش افزوده و درآمد قابل­توجه ناشی از صنعت بسته‌بندي می­تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم، صرف اشتغال­زايي جدید در بخش صنایع و کشاورزی کشور شود. بر اساس آمارها در سال ۲۰۱۲ ارزش افزوده ناشی از صنعت بسته‌بندی در سه کشور آمریکا، چین و ژاپن بیش از ۲۲۰ میلیارد دلار برآورد شده که بیانگر ظرفیت عظیم اقتصادی نهفته در صنعت بسته­بندی و فرصت اشتغال­زایی بالای آن ‌است لیکن در حال حاضر، سهم این صنعت در اقتصاد کشور چه به لحاظ تولید سرمایه داخلی و چه به لحاظ ارزآوری، مطلوب نیست.

1. مدیریت تولید پایدار محصولات کشاورزی: با سورت و بسته‌بندي میوه و صیفی، آمار محصول سالم عرضه شده به بازار مشخص مي‌باشد و همين امر سبب برنامه‌ريزي جهت توليد پايدار كالا مي­گردد. بعلاوه ميزان ضايعات و محصولات نامرغوب توليد شده نيز مشخص مي‌شود كه مي­توان جهت حداقل رساندن آن، برنامه‌ريزي نمود.
2. كاهش هزينه‌هاي درماني: عرضه محصولات ناسالم مواد غذايي به دلیل وجود بیش از حد سموم و كودهاي شيميايي، سبب ايجاد صدمات زيان‌باري به بخش سلامت کشور می­شود که به دلیل توضیحات ارائه شده قبلی، توسعه صنعت سورت و بسته­بندی می­تواند به کاهش اینگونه آسیب­ها و خسارات، کمک کند.

 همچنین بایستی توجه داشت یکی از علت­های مهم عدم توسعه صنعت سورتینگ در ایران، اقتصاد و کشاورزی خرده­مالکی در این بخش بوده است که باعث شده هزینه جهت سورت و بسته­بندی نمودن محصولات چه برای تولیدکننده و چه برای مصرف­کننده، بصرفه نباشد. از دیگر علل عدم توسعه این صنعت در کشور، کشاورزی سنتی (غیرگلخانه­ای) بوده است. در واقع وقتی تولیدکننده­ای سرمایه‌­گذاری قابل­توجهی را برای صنعت سورت و بسته­بندی اختصاص می­دهد ناچاراً بایستی جهت تامین هزینه‌ها و سودآوری، دائماً و به صورت مستمر در حال تولید باشد و این برای کشاورزانی که فقط تولیدات فصلی و محدود دارند (کشاورزی غیرگلخانه­ای)، توجیه اقتصادی ندارد.

یکی دیگر از مشکلات، نبود متولّی معینی برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در صنعت بسته‌بندی کشور است. در حال حاضر، هیچ دستگاهی به صورت فعالانه، هدایت و نظارت بر بخش صنعت بسته‌بندی کشور را در دست ندارد و برنامه‌ای منسجم برای سامان­دادن به وضعیت صنعت بسته‌بندی کشور و جذب سرمایه‌ها در این زمینه وجود ندارد. 

در همین راستا توجه به راهکارهای ذیل، شایسته توجه است:

-       شراکت کشاورزان در قالب تعاونی با تعداد نفرات زیاد جهت بالابردن انگیزه و توان مالی آنها. مضاف بر این اگر چندین تعاونی منطقه‌ای بتوانند با یکدیگر شراکت نموده و فعالیتی در سطح انبوه و تخصصی را سامان دهند بسیار مطلوبتر خواهد بود. حتی تعاونی­های مورد اشاره می‌توانند نظر یک یا چند سرمایه‌گذار را به شکل شراکتی جلب نموده و با سهیم نمودن آنان، هم نفع کشاورزان حاصل شود و هم سود افراد سرمایه‌گذار تضمین گردد.

 -       حمایت دولت از شرکت­های دانش­بنیان که کشور را از تکنولوژی ماشین­آلات مورد نیاز در بخش سورت و بسته­بندی بی­نیاز می­کنند و همچنین حمایت از صنعتگران داخلی که اقدام به تولید این نوع تجهیزات می­نمایند.

-       الزام به تجهیز تمامی میادین میوه و تره­بار شهرهای مختلف کشور به دستگاه­های سورتینگ میوه و سبزی.

-       گسترش آموزش و ترویج انواع تجهیزات سورتینگ محصولات کشاورزی در بین کشاورزان از طریق برگزاری انواع دوره­های کوتاه­­مدت و بلندمدت، فیلم­های آموزشی ترویجی.

-       فرهنگ­سازی در بین عموم مصرف­کنندگان شهری در راستای مصرف محصولات سورت و درجه­بندی شده.

 

هرگونه کپی برداری فقط با قید منبع مجاز می باشد.